بورس چیست؟

چکیده                                                                                                                

هدف این مقاله بهبود درک مفاهیم فناوری، داد و ستد سنتی و الکترونیکی سهام در بازار بورس ایران می باشد. این مقاله، تاثیر فناوری اطلاعات در توسعه بازار سرمایه را مورد بررسی قرار می دهد. بکار گیری صحیح این‌ فناوری موجب    توسعه فرایند دادوستد الکترونیک سهام خواهد بود. بدون شک فرهنگ سازی و درک مفاهیم تکنولوژی اطلاعات و بکار گیری آن در زمینه فوق الذکر موجبات افزایش کارایی بازار بورس را فراهم می آورد.                                                    

کلید واژه ها: بورس، داد و ستد سهام، داد و ستد الکترونیکی سهام، فناوری اطلاعات                                           

مقدمه                                                                                                                         

 از سال 1409 میلادی میدانهای مبادله کالا، پول و سایر وسایل پرداخت در «بورژ»مرکز فنلاند بوجود آمد. صرافان همه روزه در میدان « توبوئرس» در مقابل خانه ی بازرگان معروف «واندر بورس» برای دادوستد پول و جمع می شدند به همین مناسبت این گروهها اختصارا نام بورس را گرفتند. اولین بورس واقعی در سال 1460 در بلژیک راه اندازی شد و پس از آن در سایر کشورها نیز راه اندازی شد. بورس اوراق بهادار تهران در سال 1346 تاسیس گردید، این سازمان از پانزدهم بهمن ماه آن سال فعالیت خود را با انجام چند معامله بر روی سهام بانک توسعه صنعتی و معدنی آغاز کرد. و در نهایت داد و ستد الکترونیک سهام در ایران در تاریخ 24/9/82 توسط بانک توسعه صادرات به اجرا درآمد تا فاصله بین ما و تکنولوژی روز را کمتر نماید.

سهام

سهم به معنای بخشی از دارایی های یک شرکت یا کارخانه است. دارنده سهم به همان نسبتی که سهام در اختیار دارد در مالکیت شرکت یا بنگاه تولیدی شریک است.

بورس

 در واقع بورس اوراق بهادار یک بازار رسمی است که دارندگان پس اندازهای راکد می‌توانند محل نسبتا مناسبی را برای سرمایه گذاری جستجو کنند.خرید و فروش سهام تنها از طریق کارگزاران بورس اوراق بهادار امکان پذیر است این افراد واسطه که خبره بازار هستند به نوعی به سرمایه گذاران خدمات مشاوره ارائه می دهند که توام با هوشمندی، سرعت عمل، صداقت و امانت داری است. در این میان سود سهام به دوصورت کوتاه مدت و بلند مدت عاید مشتری می شود که سود کوتاه مدت از طریق خرید سهام و فروش به موقع آن و سود بلند مدت پس از پایان سال مالی شرکت و طبق قانون تجارت حداکثر 8 ماه پس از تاریخ مجمع به مشتری تعلق می گیرد. در بازار بورس قیمت سهام تحت تآثیر عوامل درونی یعنی وضعیت شرکت هایی که سهام آنها در بورس مورد معامله قرار می گیرد مانند تغییرات در وضعیت هیآت مدیره، وضعیت مالی شرکت و سیاست های مالی همچنین عوامل بیرونی مانند عوامل اقتصادی و سیاسی کشور قرار می گیرد.

1- تاریخچه بورس دنیا و ایران

- تاریخچه بورس دنیا:
در قرن پانزدهم میلادی , بازرگانان و صرافان بلژیکی در شهر "بورژ" در مقابل خانه مردی به نام "فن در بورزه"(واندر بورس) جمع می شدند و به داد و ستد می پرداختند. بدین ترتیب نام فعالیتی که بعدها یعنی در سال 1460 بازار متشکلی را شامل گشت از اسم آن مرد بلژیکی گرفته شد.اولین بورس اوراق بهادار در دنیا در شهر آمستردام و توسط اولین شرکت چند ملیتی به نام «کمپانی هند شرقی هلند» پدیدار شد. به همین نحو، شرکت «کمپانی هند شرقی هلند» اولین شرکتی بود که سهام منتشر کرد. شرکت «کمپانی هند شرقی هلند» از سلسله عواملی برای نیل به موفقیت برخوردار بود: 50 هزار نفر کارمند غیر نظامی با ارتش خصوصی مشتمل بر 40 ناوجنگی، 30 نفر ملوان و 10 هزار خدمه و البته گردش فزاینده سود. این شرکت با وجود بازاری برای سهام و اوراق قرضه خود، احتمالاً قویترین اقتصاد در تاریخ جهان را داشته است. کلید موفقیت این شرکت درحقیقت حضور «عموم» در مالکیت آن بوده است. با توجه به تشکیل بورس اوراق بهادار لندن قبل از قرن 19، تا سال 1801 هیچگونه مقررات یا عضویت رسمی در بورس اوراق بهادار لندن مشاهده نشد. درحالی که بزرگترین گام‎های تغییر در تاریخ دنیا به وقوع می‎پیوست، هنوز تعدادی اعتقاد داشتند که خرید وفروش سهام امری غیر اخلاقی و شیطانی محسوب می‎شود.هم زمان با انتشار فهرست ابزارهای مالی در قهوه‎خانه ای در لندن، کارگزاران سهام در زیر درختی در خیابان «وال استریت» نیویورک جهت دادوستد سهام، نشست ترتیب دادند. وال استریت، یک دیوار مستحکم در نیویورک بود که به هرعلتی توسط هلندیان بنا شده بود. در سال 1792، 24 کارگزار سهام قراردادی را امضا نمودند که بعدها «هیأت سهام و بورس نیویورک»- شرکتی که بعدها به بورس اوراق بهادار نیویورک (NYSE) تبدیل شد- جایگزین آن گردید.قرار داد «باتن وود(Buttonwood) » نه تنها پیدایش بورس اوراق بهادر نیویورک را باعث گردید بلکه شاهد انکار ناپذیری مبنی بر توسعه ایالات متحده و تبدیل آن به یک ابرقدرت اقتصادی محسوب شد. جالب است که وال استریت در کنار دیگر سمبل ایالات متحده یعنی آسمان‎خراش‌ها ، به عنوان نماد قدرت و پول این کشور به شمار می‎رود.امروزه نقش بورس‎های اوراق بهادار در اقتصاد جهان غیرقابل انکارند. شاید محققین نیز هیچگاه تصور نمی‎کردند که کاری که شرکتی در 400 سال پیش ابداع نمود، سراسر دنیا را دربرگیرد. (ترجمه و تهیه: کریم کریمی، کارشناس مسئول امور بین‌الملل، سازمان بورس و اوراق بهادار(

- تاریخچه بورس ایران:
بورس اوراق بهادار تهران در بهمن‌ماه سال 1346 بر پایه قانون مصوب اردیبهشت‌ماه 1345 تأسیس شد. دوران فعالیت بورس اوراق بهادار را می‌توان به چهار دوره تقسیم کرد: دوره نخست (1357-1346)، دوره دوم (1367-1358)، دوره سوم (1383-1368) و دوره چهارم (از 1384 تاکنون).
اما ریشه های ایجاد بورس اوراق بهادار در ایران به سال 1315 بازمی‌گردد. در این سال یک کارشناس بلژیکی به نام ران لوترفلد به همراه یک کارشناس هلندی، به درخواست دولت وقت ایران، دربارة تشکیل بورس اوراق بهادار مطالعاتی نمودند و طرح تأسیس و اساسنامة آن را تنظیم کردند. در همان سال‌ها یک گروه کارشناسی در بانک ملی نیز به مطالعة موضوع پرداختند و در سال 1317 گزارش کاملی دربارة جزئیات مربوط به تشکیل بورس اوراق بهادار تهیه کردند. اما آغاز جنگ جهانی دوم فرصت ادامة فعالیت را از کارشناسان گرفت. از سرگیری مطالعات در این زمینه به فرصت مناسبتری نیاز داشت که این فرصت پس از کودتای 28 مرداد 1332 و حاکم شدن آرامش نسبی بر ایران برای اتاق بازرگانی،اتاق صنایع و معادن،بانک مرکزی و وزارت بازرگانی ایجاد شد تا چند سالی را به بررسی پیرامون این بازار و شرایط ایران برای تشکیل آن بپردازند.در سال 1345 قانون و مقررات تشکیل بورس اوراق بهادار را تهیه و لایحه مربوط را به مجلس شورای ملی ارسال کردند. لایحه مزبور در اردیبهشت 1345 تصویب شد،اما به دلیل عدم آمادگی بخش صنعتی و بازرگانی بورس تهران در پانزدهم بهمن ماه 1346 با ورود سهام بانک صنعت و معدن- به عنوان بزرگترین مجتمع واحدهای تولیدی و اقتصادی آن زمان- فعالیت خود را آغاز کرد.دوره نخست (1357-1346):
بعد از ورود بانک صنعت و معدن در 15 بهمن 46، شرکت نفت پارس، اوراق قرضة دولتی، اسناد خزانه، اوراق قرضة سازمان گسترش مالکیت صنعتی و اوراق قرضة عباس آباد به بورس تهران راه یافتند. در طی 11 سال فعالیت بورس تا پیش از انقلاب اسلامی در ایران (سال‌های 1346 تا 1357) تعداد شرکت‌ها و بانک‌ها و شرکت‌های بیمة پذیرفته شده از 6 بنگاه اقتصادی در سال 1346 به 105 بنگاه در سال 57 افزایش یافت. دوره دوم (1367-1358):
پیروزی انقلاب اسلامی و وقوع جنگ تحمیلی در این دوره رویدادها و تحولات بسیاری را به دنبال داشت. از دیدگاه تحولات مرتبط با بورس اوراق بهادار نخستین رویداد، تصویب لایحة قانون ادارة امور بانک‌ها در تاریخ 17 خرداد 1358 توسط شورای انقلاب بود که به موجب آن36 بانک‌ تجاری و تخصصی کشور در چهارچوب 9 بانک شامل 6 بانک تجاری و 3 بانک تخصصی ادغام و ملی شدند. چندی بعد و در پی آن شرکت‌های بیمه نیز در یکدیگر ادغام گردیدند و به مالکیت دولتی درآمدند و همچنین تصویب قانون حفاظت و توسعة صنایع ایران در تیر 1358 باعث گردید تعداد زیادی از بنگاه‌های اقتصادی پذیرفته شده در بورس از آن خارج شوند. به گونه‌ای که تعداد آنها از 105 شرکت و مؤسسة اقتصادی در سال 1357 به 56 شرکت در پایان سال 1367 کاهش یافت. دوره سوم (1383-1368):
با توجه سیاستگزاران اقتصادی کشور به تجدید فعالیت بورس اوراق بهادار در سال 1368، تعداد شرکتها از 56 شرکت در سال 1367 به 249 شرکت در سال 1375 افزایش یافت.از سوی دیگر، روند پرنوسان فعالیت بورس اوراق بهادار تهران در سالهای 1369 تا 1375،به ویژه نوسانهای شدید و یک سویه قیمتها در سالهای 1370،1373و1374،افت وخیزهای دوره ای قابل توجهی را در پی داشته که برآیند آنها به انتظارات سرمایه گذاران و بی اطمینانی حاکم بر این بازار انجامیده است.سال 1370 سال پررونقی برای بازار سرمایه بود. در این سال افزایش چشمگیری در ارزش و حجم معاملات بازار پدید آمد. این رشد به سبب عرضة سهام در مقیاس بالا از طرف سازمان‌های دولتی، ورود 29 شرکت جدید به فهرست شرکت‌های پذیرفته شده در بورس، عرضة سهام به صورت نسبتاً فراگیر در سراسر کشور از طریق شبکة بانکی و عرضة سهام به کارگران به نرخ‌های ترجیحی براساس مصوبه موقت بود. از آنجا که در سال 1371 اقتصاد کشور دچار رکود نسبی شده بود. عامل اصلی افزایش حجم معاملات به طور عمده مربوط به چهار ماه آخر سال 1373 و ناشی از عدم عرضة سهام توسط عرضه‌کنندگان عمدة دولتی، افزایش قیمت شناور ارزهای خارجی و تشدید تورم بوده است که موجب ایجاد صف‌های تقاضا در این سال شد.سال 1374 سال تأسیس شرکت‌های سرمایه‌گذاری سهامی عام بود. در این سال 4 شرکت سرمایه‌گذاری جدید تأسیس شد، همچنین یک شرکت توسعة منطقه‌ای به صورت سهامی عام در استان فارس تأسیس شد، از وقایع دیگر سال 1374 افزایش سرمایه‌گذاری در بخش دولتی بود که بر رشد بورس تأثیر به سزایی داشت.وضعیت بورس در سال 1375 وضعیتی دوگانه بود. در نیمة نخست سال، روندهای حرکتی سال پیش همچنان ادامه یافت و شاخص‌های مختلف فعالیت در بازار بورس از روندی افزایشی برخوردار بود ، در نیمة دوم سال، شتاب یک سویة نوسان‌های قیمتی در بورس اوراق بهادار تهران کند شد و شاخص قیمت سهام از مهرماه تا پایان آن سال به میزان 6/9 درصد کاهش یافت.در سال 1376 ساماندهی وضعیت اطلاع رسانی به عنوان یکی از مهمترین تمهیدات بازیابی کارکردهای طبیعی بورس اوراق بهادار تهران مورد توجه قرار گرفته است. در این باره، به منظور دسترسی آسان و سریع کاربران مختلف به اطلاعات آماری درست،دقیق و بهنگام، کمیت و کیفیت اطلاعات عرضه شده در چارچوب نشریه های آماری ادواری بورس بازنگری و بهسازی شد. روند سریع بهبود شاخص‌ها، رشد ارزش معاملات، افزایش حجم دادوستد سهام، رشد پرشتاب قیمت‌ها، حضور پرتعداد روزانه سهامداران در تالار بورس، افزایش شمار خریداران و تحولات دیگر بیانگر رشد و توسعة بازار سرمایة ایران بود. رشد روزافزون بورس نشان از جایگاه مهم این نهاد در پیشبرد و توسعة اقتصاد ملی در سال‌های آتی داشت.رشد بورس تهران در سال 1378 نیز ادامه یافت. و این رشد در سال 1379 باعث بوجود آمدن سال درخشانی در پرونده بورس تهران شد. در این سال بازدهی بورس به 86/59 درصد رسید که در مقایسه با سایر فرصت‌های سرمایه‌گذاری و تورم 6/12 درصدی در این سال بسیار شایان توجه بود. در سال 80 نیز بورس روند رو به رشدی را دنبال کرد سال 1381 سال پرفراز و نشیبی برای بورس بود. شاخص کل بورس تا شهریور ماه این سال با افزایش همراه بود. در این سال به تدریج رفتار سرمایه‌گذاران تغییر یافته و با وجود آنکه انتظار کاهش نسبی قیمت سهام شرکت‌های ناشی از تقسیم سود در مجامع عادی متصور بود، اما عملاً بازار با رفتار دیگری روبه‌رو شد که به ظاهر متناقض با آموخته و شیوه‌های متداول رفتار سرمایه‌گذاران بود. سال 1382، سال ثبت رکوردهای جدید در بورس اوراق بهادار تهران بوده است. در این سال همۀ نماگرهای عمدة فعالیت، با رسیدن به حد نصاب‌های تازه، که از بدو فعالیت بورس اوراق بهادار تهران بی‌سابقه بوده است،
فعالیت بورس اوراق بهادار تهران طی سال 1383 در دو بخش متمایز رونق و رکود نسبی بازار قابل بررسی است. عملکرد بورس تهران در نیمة‌ اول سال به‌رغم دو افت محسوس در ماه‌های اردیبهشت و مرداد، هم‌چنان متأثر از روندهای حرکتی سال پیش از آن بود و نماگرهای مختلف فعالیت بورس از روندی افزایشی برخوردار بودند، به‌گونه‌ای که حجم دادوستد و شاخص قیمت سهام در این دوره به بالاترین حد خود در تمامی سال‌های فعالیت بورس رسید. در همین سال سازمان کارگزاران بورس کالای کشاورزی ایران تاسیس شد.دوره چهارم (از 1384 تاکنون):
در سال 1384، نماگرهای مختلف فعالیت بورس اوراق بهادار در ادامة روند حرکتی نیمه دوم سال 1383، همچنان تحت تأثیر رویدادهای مختلف داخلی و خارجی و افزایش بی‌رویة شاخص‌ها در سال‌های قبل از روندی کاهشی برخوردار بودند و این روند، به جز دورة کوتاهی در آذرماه تا پایان سال قابل ملاحظه بود. از آذرماه سال 1384، سیاست‌ها و تلاش دولت و سازمان بورس باعث کند شدن سرعت روند کاهشی معیارهای فعالیت بورس شد، به‌گونه‌ای که تصویب قانون بازار اوراق بهادار، تغییر سیاست‌های داخلی سازمان بورس و پیش‌بینی آزادسازی قیمت سیمان به‌دلیل ورود این محصول به بورس فلزات، باعث رشد 6/6 درصدی شاخص قیمت در آذر ماه 1384 نسبت به ماه پیش از آن شد.کاهش چشمگیر معاملات سهام در سال 1384، با توجه به اقدامات مؤثر فوق‌الذکر در سال 1385 به تعادل نسبی رسید.تعداد شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار از 422 شرکت در پایان سال 1383 به 435 شرکت در پایان سال 1385 افزایش یافت.از جمله رویدادهای اساسی این دوره عبارتند از:تصویب و
تشکیل شورای عالی بورس و اوراق بهادار تشکیل سازمان بورس و اوراق بهادار تشکیل شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه در سال 86 بورس روند نسبتا رو به رشدی را دنبال کرد. شاید از دلایل آن بتوان به واگذاری شرکتهای دولتی به بورس نام برد. در همین سال بورس های کشاورزی ، فلزات و مشتقان نفتی در قالب بورس کالا به منظور بالا رفتن کارایی بازار با یکدیگر ادغام شدند. این روند در سال 87 نیز دنبال شد و باعث بوجود آمدن شاخص کل بالا برای بورس شد. در این سال 5% سهام مخابرات وارد بورس شد.در این سال تعداد شرکتهای بورس با ورود شرکت سیمان کردستان در مهر 87 به 445 شرکت رسید.2-نحوه خرید و فروش سهام:
نحوه خرید و فروش در بازار رسمی و غیر رسمی متفاوت از یکدیگر است.در زیر ابتدا نحوه خرید و فروش در بازار رسمی ارائه می شود و سپس در بازار غیر رسمی ارائه می شود.
- نحوه خرید و فروش در بازار رسمی:
الف) ساعت انجام معامله:معاملات اوراق بهادار در بورس تهران از شنبه تا چهارشنبه هر هفته به جز روزهای تعطیل عمومی، از ساعت 9 تا 12.30 و در یک نشست معاملاتی و از طریق تالارهای معاملات انجام می شود. ب)نحوه انجام معامله:
انجام معاملات در بورس اوراق بهادار تهران از طریق کارگزاران انجام می‌شود. این کارگزاران که در انجام معاملات نقش نماینده خریدار و یا فروشنده را ایفا می‌کنند، دارای مجوز کارگزاری از سازمان و عضو بورس هستند ج)افتتاح حساب یا دریافت کد معاملاتی:
از آن‌جا که دادوستد اوراق بهادار با استفاده از سیستم رایانه‌ای و براساس کد خریدار و فروشنده انجام می‌شود، لازم است همه خریداران و فروشندگان دارای کد منحصر به خود باشند تا کارگزار بتواند براساس آن به خرید و فروش اوراق بهادار بپردازد. کد معاملاتی، شناسه‌ای 8 کاراکتری است که براساس مشخصات و اطلاعات فردی سرمایه‌گذار – از جمله کد ملی وی – و به صورت ترکیبی از حرف و عدد تعیین می‌شود. این کد در واقع از سه حرف اول نام خانوادگی و یک عدد تصادفی، تشکیل شده است. د)تکمیل فرم سفارش خرید یا فروش:
در این فرم اطلاعات مورد نیاز اعم از مشخصات شرکت کارگزاری، مشخصات سرمایه‌گذار، نام، تعداد و قیمت اوراق بهادار، چگونگی پرداخت یا دریافت وجه قید می‌شود. تعیین قیمت اوراق بهادار با مشتری است و مشتری می‌تواند تقاضای خرید یا فروش اوراق بهادار را در قیمت مشخصی تقاضا کند یا اینکه تعین قیمت را به کارگزار و شرایط بازار واگذار کند.ه)ورود سفارش به سامانه معاملاتی:
پس از دریافت سفارش خرید یا فروش، کارگزار سفارش‌های دریافتی را با حفظ نوبت وارد سامانه معاملات می‌کند. اولویت‌بندی درخواست‌ها در صف تقاضای خرید(فروش) سهام ابتدا براساس قیمت‌های پیشنهادی خرید(فروش) صورت می‌گیرد و از بالاترین(پایین‌ترین) تا پایین‌ترین(بالاترین) قیمت اولویت‌بندی می‌شوند. و)انجام معامله:
در سامانة معاملات صف تقاضا و سفارش‌های خرید در مقابل صف عرضه یا سفارش‌های فروش قرار می‌گیرد و در صورتی که قیمت پیشنهادی خرید و قیمت پیشنهادی فروش برابر شوند، معامله به‌طور خودکار توسط سیستم رایانه‌ای انجام می‌شود و سفارش‌ها از صف عرضه و تقاضا حذف می‌شوند.ز)تسویه و پایاپای:
 مسوول تسویه و پایاپای معاملات اوراق بهادار و همچنین ثبت و سپرده‌گذاری اوراق بهادار است. پس از انجام معامله در بورس و به‌طور معمول در پایان نشست معاملاتی، اطلاعات برای پایاپای اوراق و همچنین تطبیق با اطلاعات سهامداری ثبت‌شده در سیستم و برای اطیمنان از وجود سهامدار، صحت اطلاعات سهامداری ثبت‌شده (نام، مقدار سهام....)، کفایت موجودی اوراق سهامدار برای تسویه معامله و همچنین مسدود نبودن موجودی سهامدار (وثیقه، رهن و...)، به سپرده‌گذاری مرکزی ارسال می‌شود. سپرده گذاری با تعیین خالص تعهدات اعضای خود(کارگزاران) در روز دوم پس از انجام معامله یعنی T+ 2، گزارش تسویه را تهیه می‌کند. به عبارت دیگر در این مرحله، خالص تعهدات کارگزاران در مورد وجوه و اوراق بهادار تعیین و به آنان ابلاغ می‌شود. انتقال مالکیت اوراق بهادار از فروشنده به خریدار(در مقابل انتقال وجوه از خریدار به فروشنده)، آخرین مرحله از فرآیندهای پس از انجام معامله به شمار می‌رود. پس از تطبیق اطلاعات و تعیین خالص تعهدات اعضاء در مرحله پایاپای اوراق(T+ 2)، اوراق بهادار در روز تسویه(T +3)، به صورت غیرفیزیکی(Book Entry) از حساب فروشنده اوراق بهادار به حساب خریدار منتقل می‌شود. شرکت سپرده‌گذاری در کنار انتقال غیر فیزیکی اوراق بهادار، اقدام به چاپ گواهی‌ سپرده‌گذاری و نقل انتقال سهام، معادل سهام خریداری شده برای خریدار و مانده سهام(در صورت وجود) برای مشتری فروشنده می‌کند.شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار یک شرکت سهامی عام است که بر پایه قانون بازار اوراق بهادار تشکیل شده است و بانک‌ها، شرکت‌های کارگزاری و سازمان بورس و اوراق بهادار سهامداران اصلی آن هستند.دامنه نوسان روزانه
دامنه نوسان روزانه قیمت سهام در بورس تهران 2 درصد تعیین شده است و از این‌رو قیمت سهام یک شرکت در یک روز حداکثر 2 درصد نسبت به قیمت پایانی روز قبل افزایش یا کاهش می‌یابد. دامنه نوسان قیمت مانع از نوسانات شدید قیمت‌ها و تلاطم بازار می‌شود.کارمزد معاملات
مشتریان برای انجام معاملات، کارمزدهای زیر را پرداخت خواهند کرد:کارمزد کارگزاران، کارمزد بورس، کارمزد سازمان، کارمزد شرکت سپرده‌گذاری( کارمزد تسویه)، مالیات نقل و انتقال. مجموع ملبغ کارمزد و مالیات 15/1 % مبلغ معامله خواهد شد.
- نحوه انجام معاملات در تابلوی غیررسمی:
کارگزاران باید مجوز مورد نیاز برای فعالیت در تابلوی غیررسمی را برای سهام شرکت یا شرکت های معین، از هیأت مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار اخذ نمایند.کلیه سفارش های خرید و فروش در تابلوی غیررسمی فقط با قیمت محدود (Limit Order) اخذ می‌گردد. انجام معاملات در تابلوی غیررسمی مشمول محدودیت نوسان قیمت نخواهد بود. سهام هر شرکت در تابلوی غیررسمی یک روز در هفته قابل معامله خواهد بود. روز و ساعت انجام معامله توسط هیأت مدیره بورس تعیین می‌شود. نحوه انجام معاملات در تابلوی غیررسمی به صورت توافقی بوده و کارگزاران صرفاً سفارش‌های دریافتی را جهت انجام در سامانه معاملات وارد می‌نمایند.در صورتی‌که برای معاملات سهام یک شرکت خاص، یک کارگزار تعیین شده باشد صرفاً سفارش‌هایی که منجر به معامله گردند، در سامانه معاملات وارد می‌شوند. در صورتی که برای معاملات سهام یک شرکت خاص بیش از یک کارگزار مشخص شده باشد، کلیه کارگزاران سفارش‌های خود را بین ساعات 8:30 تا 9:00، وارد سامانه معاملات نموده و در پایان این زمان، کلیه معاملات به قیمت محاسبه شده توسط سامانه معاملات انجام شده و به ثبت می‌رسند و جلسه معاملاتی خاتمه می‌یابد. سفارشاتی که منجر به معامله نمی‌گردد از سیستم معاملات حذف می‌گردد و کارگزار مربوط موظف است در اولین جلسه معاملاتی بعدی این سفارشات را وارد سیستم نماید.میزان کارمزد دریافتى کارگزاران از هر طرف معامله به شرح زیر محاسبه می‌گردد:در معاملات سهام هر یک از طرفین معامله کارمزدى از قرار 4 در هزار مبلغ معامله به کارگزارى که معامله را از طرف آنها انجام داده پرداخت خواهد کرد. در معاملات اوراق مشارکت هر یک از طرفین کارمزدى از قرار 2 در هزار مبلغ معامله به کارگزار مربوط پرداخت خواهد کرد.3- کارگزاران
کارگزاران اشخاص حقوقی هستند که به نمایندگی از مشتریان و از طرف آنان اقدام به خرید و فروش اوراق بهادار می‌کنند. فعالیت کارگزاری نیازمند کسب مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار(سبا) و عضویت در بورس است. کارگزاران مجاز به ارائه خدمات زیر هستند: الف) خدمات کارگزاری، کارگزار/ معامله‌گری و بازارگردانی ب) خدمات مالی و مشاوره‌ای شامل
کارگزاران برای ارائه خدمات یادشده کارمزد دریافت می‌کنند که میزان آن توسط سازمان و بورس تهران تعین می‌شود. انتخاب کارگزار :
خرید و فروش اوراق بهادار در بورس صرفا از طریق کارگزاران انجام می‌شود و از این رو نیاز است که سرمایه‌گذاران با انتخاب کارگزار یا کارگزاران خود، فعالیت‌های معاملاتی خود را پی گیری کنند. هر مشتری می‌تواند با بیش از یک کارگزار کار کند اما با توجه به لزوم تمرکز فعالیت‌ها و امکان مدیریت بهتر سفارش‌های خرید و فروش، توصیه می‌شود مشتریان برای دریافت خدمات تعیین‌شده با یک کارگزار همکاری داشته باشند. ) 4-گروه های صنعت
از آنجمله عبارتست از:مواد و محصولات دارویی ، منسوجات، محصولات کاغذی، محصولات غذایی و آشامیدنی بجز قند و شکر، محصولات شیمیایی، ماشین آلات و تجهیزات، فلزات اساسی، سیمان، آهک و گچ، ساخت محصولات فلزی، انبوه سازی، املاک و مستغلات و ...هر گاه شرکتی وارد بورس شود آنگاه یا در یکی از گروههای موجود یا در یک گروه جدید قرار می گیرد. تا از تعداد و قیمت سهام آن برای محاسبه شاخص صنعت استفاده شود.5-نحوه محاسبه شاخصهای مختلف بورس
یکی از مهمترین معیارهای ارزیابی عملکرد سرمایه‌گذاری در بورس و حتی سرمایه‌گذاری‌های غیر مالی، شاخص‌های بورس و به خصوص شاخص کل تلقی می‌گردد. مفهوم شاخص سهام
شاخص، یک معیار آماری است که تغییر حرکت و جهت یک اقتصاد یا یک بازار سهام را نشان می‌دهد. هر شاخص دارای متدولوژی محاسباتی خاصی است که معمولاً بر حسب تغییر از یک ارزش مبنا بیان می‌شود. مثلاً شاخص کل بورس تهران بر مبنای فرمول لاسپیرز با کمی‌تعدیل و بر پایه ارزش یکصد محاسبه می‌گردد
آنچه را که از طریق شاخص‌های کل، صنعت و مالی نمی‌توان دریافت شامل موارد زیر است: الف) شاخص‌ها دلایل حرکت قیمت‌ها را نشان نمی‌دهند. ب) شاخص معیار سنجش عملکرد پرتفوی سرمایه‌گذاران نیست.ج) شاخص فاقد قابلیت مقایسه در بلند مدت است. د) هر قدر شاخص‌ها به صنایع و طبقات مربوطه خردتر شوند، سودمندی بیشتری در تصمیمات سرمایه‌گذاری دارند. (دکتر حسین زارعی شرکت پاسارگاد نیک)
در هر بازار بورس اوراق بهاداری می توان بنا بر احتیاج و کارایی شاخصهای زیادی را تعریف و محاسبه نمود. در تمام بورسهای دنیا نیز شاخص های زیادی برای گروهها و شرکتهای مختلف محاسبه می شود.بعنوان مثال در بازار سهام امریکا شاخص داو جونز (DOW &JONES ) تغییرات 30 شرکت صنعتی 20 شرکت حمل و نقل و 15 شرکت خدماتی را نشان می دهد ویا شاخص نزدک ( NASDAQ ) تغییرات سهام خارج از بورس را نشان می دهد . دیگر شاخصهای معروف برخی از بورسهای دنیا عبارتند از :بورس نیویورک S&P250 که برای 250 شرکت محاسبه میشود و S&P500 که برای 500 شرکت محاسبه می شود. بورس لندن FTSE توکیو NIKIIE و TOPIX امستردام AEX ، فرانسه CAC و آلمان DAX می باشد. در بورس اوراق بهادار تهران نیز شاخصهای زیادی محاسبه می گردد که هر شخص یا گروهی بنا به نیاز خود از آنها استفاده می کند.شاخص های زیر در بورس اوراق بهادار تهران محاسبه می شود:شاخص کل قیمت، شاخص صنایع، شاخص پنجاه شرکت فعالتر، شاخص قیمت و بازدة نقدی و شاخص بازدة نقدی
1-شاخص کل قیمت
شاخص کل قیمت در بورس تهران برای سه گروه محاسبه میشود که عبارتند از: 1-1-شاخص قیمت کلبازار: که در محاسبه آن قیمت سهام تمام شرکتهای معامله شده تاثیر داده می شود .1-2-شاخص قیمت تالار اصلی : که در محاسبه آن فقط قیمت سهام شرکتهای معامله شده در تابلو اصلی تاثیر داده می شود .1-3- شاخص قیمت تالار فرعی: که در محاسبه آن فقط قیمت سهام شرکتهای معامله شده در تابلوی فرعی تاثیر داده می شود .بورس تهران از فروردین ماه 1369 اقدام به محاسبه و انتشار شاخص قیمت خود با نام تپیکس (TEPIX) نموده است. این شاخص 52 شرکت که در آن زمان کل شرکت‌های پذیرفته شده در بورس را شامل می‌شدند، در برمی‌گرفت، بطوریکه شامل پرتفوی فرضی از کل سهام پذیرفته شده در بورس بوده است. شاخص مزبور با استفاده از فرمول زیر محاسبه می‌گردد:(1)
=Pit  قیمت شرکت iام در زمان t
=qit تعداد سهام منتشره شرکت iام در زمان t
=Dt  عدد پایه در زمان t که در زمان مبداء برابر pioqio∑ بوده است
= Pio قیمت شرکت iام در زمان مبدأ
= qio تعداد سهام منتشره شرکت iام در زمان مبدأ
=nتعداد شرکت‌های مشمول شاخص
شاخص قیمت بورس تهران تمامی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس را در برمی‌گیرد و در صورتی که نماد شرکتی بسته باشد یا برای مدتی معامله نشود، قیمت آخرین معامله آن در شاخص لحاظ می‌گردد. همان‌گونه که از فرمول 1 مشخص است، تعداد سهام منتشره شرکت‌ها معیار وزن‌دهی در شاخص مزبور است که این امر منجر به تأثیر بیشتر شرکت‌های بزرگ در شاخص می‌شود. مثال: فرض کنید که فهرست شرکت های پذیرفته شده در بورس شامل 3 شرکت با اطلاعات زیر باشد:

شرکت

تعداد سهام منتشره

قیمت پایه

الف

1.000.000

4.500

ب

2.000.000

6.000

ج

1.200.000

4.000

از آن جا که در تاریخ مبدأ، ارزش جاری و ارزش پایه سهام یکسان است، ارزش جاری و ارزش پایه سهام برابر هم خواهد بود:

شرکت

ارزش جاری (پایه) سهام (ریال(

الف

4.500.000.000

ب

12.000.000.000

ج

4.800.000.000

جمع

21.300.000.000

حال می توان شاخص قیمت را از تقسیم ارزش جاری( 21.300.000.000) به ارزش پایه(21.300.000.000) ضرب در 100 به دست آورد که زمان پایه یا تاریخ مبدأ برابر با عدد 100 خواهد بود. حال اگر سهام شرکت‌ها مورد معامله قرار گیرند و سهام شرکت‌های ”الف“ و ”ب“ به ترتیب 500 و 2000 ریال افزایش و سهام شرکت ”ج“ 1000 ریال کاهش یابد اطلاعات شرکت ها برای محاسبه شاخص به صورت زیر است:

شرکت

تعداد سهام منتشره

قیمت جاری

ارزش بازار

الف

1.000.000

5.000

5.000.000.000

ب

2.000.000

8.000

16.000.000.000

ج

1.200.000

3.000

3.600.000.000

در این حالت، شاخص برابر 4/115 خواهد بود. (100 * (21.300.000.000/ 24.600.000.000((موارد تعدیل شاخص کل قیمت:
به طور معمول موارد زیر موجب تعدیل پایه شاخص می‌گردند:
-1افزایش سرمایة شرکت‌ها از محل آوردة نقدی
-2افزایش تعداد شرکت‌های مشمول شاخص
-3کاهش تعداد شرکت‌های مشمول شاخص
-4تجزیه شرکت‌ها
-5ادغام شرکت‌ها
-6پرداخت سود نقدی (تنها برای تعدیل پایه شاخص درآمد کل(
-2شاخص صنایع:
شرکت‌های پذیرفته شده در بورس تهران در صنایع مختلفی طبقه‌بندی شده‌اند. این طبقه‌بندی که براساس روش ISIC صورت می‌گیرد. بورس تهران اقدام به محاسبة شاخص قیمت برای هر صنعت می‌کند که همگی با فرمولی مشابه شاخص کل قیمت محاسبة می‌شوند.در یک تفکیک کلی‌تر، شرکت‌های پذیرفته شده در بورس تهران به دو گروه صنعت و مالی تقسیم شده‌اند که گروه مالی در برگیرندة شرکت‌های صنعت واسطه‌گری‌های مالی و گروه صنعت شامل کلیة شرکت‌های بورس به جز واسطه‌گری‌های مالی است. بورس تهران به محاسبة شاخص قیمت برای این دو گروه کلی نیز می‌پردازد که با نام شاخص مالی[1] و شاخص صنعت[2] منتشر می‌شوند و هر دو در طراحی، محاسبه و تعدیل از معیارهای شاخص کل قیمت پیروی می‌کنند.
-3 شاخص پنجاه شرکت فعالتر:
این شاخص که نشان‌دهنده سطح عمومی قیمت 50 شرکت فعالتر بورس تهران است با دو روش متفاوت محاسبه می شود. در روش اول که منجر به محاسبة شاخص 50 شرکت فعالتر- میانگین ساده می‌شود از روش میانگین ساده استفاده می گردد و روش دوم نیز همانند شیوة محاسبه TEPIX است و منجر به محاسبه شاخص 50 شرکت فعالتر – میانگین موزون می‌شود.آن چه در انتخاب 50 شرکت مزبور که در دوره‌های سه ماهه صورت می‌گیرد، بیشترین اهمیت را دارد تعداد روز‌های دادوستد شرکت‌ها است. بورس تهران میزان نقدشوندگی یا فعالیت شرکت‌ها را ملاک اصلی برای گزینش 50 شرکت قرار داده و به همین سبب شاخص مزبور را شاخص 50 شرکت فعالتر نامیده است.
-4 شاخص قیمت و بازدة نقدی:
شاخص قیمت و بازدة نقدی یا همان شاخص درآمد کل با نماد TEDPIX از فروردین 1377 در بورس تهران محاسبه و منتشر شده است. تغییرات این شاخص نشانگر بازدة کل بورس است و از تغییرات قیمت و بازدة نقدی پرداختی، متأثر می‌شود. این شاخص کلیة شرکت‌های پذیرفته شده در بورس را در بردارد و شیوة وزن‌دهی و محاسبة آن همانند شاخص کل قیمت (TEPIX) است و تنها تفاوت میان آن دو در شیوة تعدیل آن‌ها است. شاخص قیمت و بازدة نقدی بورس تهران با فرمول زیر محاسبه می‌شود.(2)
=Pit  قیمت شرکت iام در زمان t
=qit  تعداد سهام منتشره شرکت iام در زمان t
=RDt  پایة شاخص قیمت و بازدة نقدی در زمان t که در زمان مبداء برابر pioqio∑ بوده است
-5 شاخص بازدة نقدی:
شاخص بازدة نقدی که با نماد TEDIX منتشر می‌شود، بیانگر سطح عمومی بازدة نقدی پرداختی شرکت‌ها است و مقدار آن از تقسیم پایة شاخص کل قیمت بر پایة شاخص قیمت و بازدة نقدی، به دست می‌آید. فرمول 3 بیانگر نحوة محاسبة شاخص TEDIX است.
(3)
تذکر : عدد پایه شاخصهای قیمت و بازده نقدی و بازده نقدی سهام در ابتدای سال 1377 برابر 08/1653 در نظر گرفته شده که همسنجی این دو را با شاخص کل قیمت در آن تاریخ امکان پذیر سازد .در راستای اجرای آیین‌نامه شرایط و ضوابط پذیرش سهام در بورس اوراق بهادار مصوب 17/5/1384 شورای بورس، درخصوص نحوه انجام معامله سهام شرکت‌ها در تابلوی غیررسمی، دستورالعمل نحوه انجام معاملات در تابلوی غیررسمی در تاریخ 27/6/1385 به تصویب هیأت مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار رسید، طبق ماده 10 قیمت معاملات نمادهای تابلوی غیررسمی در شاخص‌ها لحاظ نمی‌گردد و صرفاً اطلاعات معاملات در سامانه معاملات نگهداری می‌شوند.به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بازار سرمایه، در اجرای بند 3 مصوبه شورای عالی بورس و اوراق بهادار مورخ هشتم مرداد 86، مقرراتی برای تغییر در محاسبه شاخص بورس به پیشنهاد هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار در تاریخ 30 اردیبهشت 1387 در 10 ماده و 3 تبصره به تصویب شورای عالی بورس و اوراق بهادار رسید.این در حالی است که برای تعریف شاخص جدید یا اصلاح شاخص فعلی، کمیته متشکلی وجود نداشته و قانون جدید بازار اوراق بهادار نیز در این مورد هیچ مسوولی را انتخاب نکرده است. بنابراین شورای عالی بورس به منظور برطرف کردن این خلا اقدام به انتشار مقررات اجرایی نحوه تغییر در شاخص های بورس یا تعریف شاخص های جدید در بازار سهام کرد.
امروزه شاخص بصورت شناور محاسبه می شود. داوجونز(Dow Jones) در هجدهم سپتامبر سال ۲۰۰۰ شاخص داوجونز تغییر روش داد و در محاسبه سری شاخص های جهانی خود به ضرایب مبتنی بر سهم شناور آزاد روی آورد. این کار با شاخص های جهانی داوجونز شروع شد زیرا در بسیاری از این بازارها، حجم عمده ای از سهام هرگز قابل خرید و فروش نبود. این تغییری عمده در شاخص داوجونز بود که به سمت روش شناسی سهم شناور آزاد روی آورد

شاخص آر اس آی RSI:

شاخص توان نسبی(Relative Strength Index (RSI)) به وسیله جی ولز وایدر در سال1978 معرفی شده است و به عنوان شاخصی برای تعیین نقطه خرید و فروش استفاده می‌شود. برای محاسبه RSI به طریق زیر عمل می‌کنیم:که در آن RS به شرح زیر محاسبه می شود:

میانگین تغییر مثبت قیمتهای پایانی یک دوره Nروزه R S = -  

متوسط تغییر منفی قیمتهای پایانی یک دوره Nروزه                 

توجه شود که این شاخص توسط بورس منتشر نمی شود بلکه توسط سازمانهای مختلف محاسبه و ارائه می گردد.آر اس آی عددی را بین 0 تا100 به ما می‌دهد. هر چه عدد به 100 نزدیکتر باشد به معنی این است که خرید آن سهم در بازار در یک دوره بیش از حد خرید شده Over bought و زمان خوبی برای فروش آن است. وقتیRSI به صفر نزدیک می‌شود این را می‌رساند که سهم مورد نظر در بازار در یک دوره بیش از حد فروخته شده Over Sold و زمان خوبی برای خرید است. معمولاً نقطه برش را30 و70 در نظر می‌گیرند. یعنی اگر به بالاتر از 70 افزایش یابد ، احتمال بالا بودن قیمتها در بازار وجود دارد. تنزل به زیر 30 حاکی از احتمال پدید آمدن قیمتهای بسیار پایین است. 6-انواع تالارها:
پذیرش و معاملات اوراق بهادار در بورس تهران در قالب سه تابلو و بازار اوراق مشارکت انجام می‌شود:1-بازار اول شامل تابلوهای اصلی و فرعی- سهام و حق تقدم شرکت‌های پذیرفته شده در تابلوی اصلی
2-بازار دوم- سهام و حق تقدم شرکت‌های پذیرفته شده در تابلوی فرعی
3-تابلوی غیررسمی- سهام و حق تقدم شرکت‌های پذیرفته شده در تابلوی غیر رسمی
4- بازار اوراق مشارکت شرکتی و دولتی
تابلوی فرعی مکانی برای پذیرش و فعالیت شرکت‌های کوچک و درحال رشد است. شرکت‌های کوچکی که توانایی برآورده کردن شرایط پذیرش تابلوی اصلی را ندارند در این تابلو پذیرفته می‌شوند و به آن‌ها فرصت داده می‌شود با تامین مالی و رشد فعالیت‌ها به تابلوی اصلی ارتقاء یابند.تابلوی غیر رسمی از سال 1385 ایجاد شده است. هدف این تابلو اعطای فرصت به شرکت‌هایی است که از شرایط پذیرش در تابلوی فرعی برخوردار نیستند و به همین دلیل در آستانه لغو پذیرش و اخراج از بورس قرار دارند. دوره فعالیت این تابلو که با مجوز شورای عالی بورس ایجاد شده است، موقتی است.برخی از ضوابط پذیرش سهام شرکت‌ها در تابلو دوم تالار اصلی:
1-شرکت باید در ایران ثبت شده و دارای تابعیت ایرانی باشد.2-شرکت باید سهامی عام باشد.3-شرکت باید دارای سهام عادی با نام دارای حق رأی باشد و 100 درصد بهای اسمی آن پرداخت شده‌باشد و هیچ‌گونه امتیاز خاصی برای سهامداران شرکت وجود نداشته باشد.4- حداقل، دو سال از تاریخ بهره‌برداری شرکت گذشته باشد.5-حداقل سرمایه شرکت 10 میلیارد ریال باشد.6-در زمان پذیرش نباید بیشتر از 80 درصد از سهام شرکت در اختیار کمتر از 10 سهامدار باشد. این نسبت باید در پایان دومین سال پس از پذیرش به 75 درصد کاهش یابد. به‌علاوه حداکثر ظرف مدت شش ماه از تاریخ درج و تا زمانی که نام شرکت در تابلو دوم بورس درج می‌باشد، بایستی حداقل 500 سهامدار داشته باشد.7-شرکت باید در دو دورة متوالی سودآور بوده و امکان سودآوری آن در آینده وجود داشته باشد و زیان انباشته نداشته باشد.8- اساسنامة شرکت باید طوری تنظیم شده باشد که به تشخیص هیئت پذیرش، حقوق سهامداران جزء در آن محفوظ باشد.برخی از ضوابط ارتقای سهام شرکت‌ها از تابلو دوم به تابلو اول تالار اصلی:
1-شرکت باید دو سال متوالی قبل از پذیرش، در تابلو دوم فعالیت سودآور داشته باشد.تبصره: چنانچه شرکت قبل از مدت دوسال قابلیت پذیرش در تابلو اصلی را داشته باشد، به‌درخواست شرکت و تصویب هئیت پذیرش، امکان‌پذیر می‌باشد.2-میزان سرمایة شرکت از 25 میلیارد ریال کمتر نباشد.3- بیش از 70 درصد از سهام شرکت نباید در اختیار کمتر از 10 سهامدار باشد. علاوه براین، تا زمانی که نام شرکت در تابلو اول بورس درج می‌باشد بایستی حداقل 1000 سهامدار داشته باشد.4- حجم دادوستد و گردش سهام شرکت، در شش ماهة منتهی به تاریخ بررسی در هیئت پذیرش به تشخیص هیئت مذکور، باید از وضعیت مطلوبی برخوردار باشد.5- ارتقاء سهام شرکت‌ها از تابلو دوم به تابلو اول تالار اصلی، با تصویب هیئت پذیرش خواهد بود.برخی از ضوابط پذیرش سهام شرکت‌ها در تالار فرعی:
1-شرکت باید در ایران ثبت شده و دارای تابعیت ایرانی باشد.2-شرکت باید سهامی عام باشد.3-شرکت باید دارای سهام عادی با نام دارای حق‌رأی باشد و 100 درصد بهای اسمی آن پرداخت شده باشد و هیچ­­گونه امتیاز خاصی برای سهامداران شرکت وجود نداشته باشد.4-حداقل یک سال از تاریخ بهره‌برداری یا فعالیت شرکت، حسب مورد، گذشته باشد.5-میزان سرمایة شرکت از 5 میلیارد ریال کمتر نباشد.6- در زمان پذیرش نباید بیشتر از 90 درصد از سهام شرکت در اختیار کمتر از 10 سهامدار باشد. این نسبت باید در پایان دومین سال پس از پذیرش، به 85 درصد کاهش یابد. به‌علاوه حداکثر ظرف مدت شش ماه از تاریخ درج و تا زمانی که نام شرکت در تابلو فرعی درج می‌باشد بایستی حداقل 200 سهامدار داشته باشد.7-شرکت باید در آخرین سال مالی سودآور بوده و امکان سودآوری آن در آینده وجود داشته باشد.7- مزایای پذیرش در بورس اوراق بهادار:
- سهولت در تأمین مالی درازمدت طرح‌ها و پروژه‌های آتی از طریق انتشار سهام و سایر اوراق بهادار
- افزایش اعتبار داخلی و خارجی ناشر به دلیل فعالیت در یک بازار قاعده‌مند و نظارت از سوی بورس و مقام ناظر
- سهولت در تغییر ترکیب سهام‌داری و انتقال مالکیت از جمله جذب سرمایه‌گذار خارجی
- امکان تأمین مالی با هزینه کمتر به دلیل نقدشوندگی بیشتر اوراق بهادار و وجود بازار منظم
- برخورداری از مزایای خاص و اعتباری از قبیل دریافت تسهیلات بانکی و وثیقه‌گذاری اوراق بهادار
- برخورداری ازمعافیت‌های مالیاتی پیش‌بینی شده در قانون
- شفافیت عملکرد و امکان ارزیابی عملکرد شرکت و مدیران از طریق گزارشگری شفاف و نظارت مداوم
- امکان استفاده از مشارکت عمومی در توسعه شرکت
- مدیریت حرفه‌ای با توجه به لزوم پاسخگویی به سهامداران
8- حقپذیرش و حق درج:
به‌منظور بررسی درخواست پذیرش اوراق بهادار شرکت‌ها دربورس، مبلغی تحت عنوان "حق پذیرش" از شرکت متقاضی اخذ می‌شود. مطابق مصوبه‌ی 9 خرداد 1386 هیئت مدیره بورس اوراق بهادار تهران، حق پذیرش هر شرکت در بورس، دو در هزار سرمایه ثبت شده تا سقف دویست میلیون ریال تعیین شده است.پس از درج نام هر شرکت در فهرست نرخ‌های بورس اوراق بهادار تهران، سالانه مبلغی تحت عنوان "حق درج سالانه" از شرکت اخذ می‌شود. طبق مصوبه‌ی هیئت مدیره بورس اوراق بهادار تهران، حق درج شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس، دو در هزار سرمایه ثبت شده تا سقف پنجاه میلیون ریال تعیین شده است.نحوه‌ی پرداخت
مبالغ یاد شده به حساب جاری سیبا به شماره‌ی 0102919780001 نزد بانک ملی ایران- شعبه بورس، به نام بورس اوراق بهادار تهران قابل پرداخت است
9-تالار های منطقه ای:
اولین تالار منطقه ای در خراسان در 21/3/81 شکل گرفت. تعداد تالارهای منطقه‌ای فعال در سال 1385، 23 تالار بوده است که 2 تالار اراک و گلستان با تصویب هیات دولت در سال 1385 افتتاح شد و توسط بخش خصوصی اداره می شود. 10-انواع بورس:
بطور کلی در حال حاضر تالارهای بورس به سه دسته تقسیم می شوند:1-بورس کالا: بازار منظمی است که در آن کالاهای معینی مورد معامله قرار می گیرد. مانندبورس طلای نیویورک یا بورس پشم استرالیا.2-بورس اسعار: در این بازار پول کشورهای مختلف (ارز)مورد معامله قرار می گیرد. معاملات ارزی بر اساس نوسانات بهای پولهای مختلف در مقابل یکدیگر صورت می گیرد.3-بورس اوراق بهادار:در این بازار اورق بهادار مورد معامله واقع می شود.